Eigendom

Toen onze Europese voorouders een aantal eeuwen geleden naar het continent reisden dat zij Amerika noemden, kwamen zij erachter dat de oorspronkelijke bewoners van Schildpad Eiland – zoals velen van hen zelf het continent noemen – het concept van eigendom helemaal niet kennen. “Hoe kun je de lucht kopen of verkopen? Of het land?” vraagt Seathl, de beroemde leider van de Susquamish, zich af: “Het idee is vreemd voor ons. Als de frisheid van de lucht en het sprankelen van het water niet ons eigendom zijn, hoe kun je het dan kopen of verkopen?” Tja, dat zet aan tot denken. Want wat is dat eigenlijk: eigendom?

Heeft eigendom te maken met kopen en verkopen? Met geld, waarde, en vertrouwen? Is eigendom hetzelfde als bezitten? Gaat eigendom vooral over grond en spullen? Of kunnen ideeën ook eigendom zijn? Of gevoelens? Of je ziel? Kun je je ziel verkopen, zoals Faust doet in het beroemde boek van Goethe?

In de Franse Revolutie is er iets interessants gebeurd rondom het thema eigendom. Eigendom was gekoppeld aan de relatie met grond. Grond behoorde de gemeenschap toe. Er was weliswaar een eigenaar van de grond, maar deze had de plicht om te zorgen voor het goede beheer van alles op die grond. Eigendom was een publiek recht op gebruik, en een grondheerlijke plicht tot onderhoud.
In de Franse Revolutie heeft men geëist dat het in de wet werd vastgelegd dat individuen eigenaar mochten worden. Met dit eigendomsrecht in de wet als iets bezitterigs, is het recht op gebruik een recht op misbruik geworden. Je mag nu een hek om je grond heen zetten en alle economische voordelen eruit halen.

Dat roept allerlei vragen op. Leidt eigendom tot misbruik? Of juist tot zorgzaamheid en goed beheer? Is eigendom een recht of een plicht? Is eigendom iets gemeenschappelijks of juist iets individueels? Heeft eigendom te maken met maat houden, met balans? Of met grenzen stellen en moed? En doe je iets als je eigenaar of eigenares bent? Bijvoorbeeld beschermen? Of vrijheid uitoefenen om ergens over te kunnen beschikken of beslissen? Of gaat het gewoon om macht hebben?

Tot slot keren wij weer terug naar de bewoners van Schildpad Eiland. Je kunt daar pas leider worden als je je spullen weggeeft. De leiders zijn in principe de armsten. Als je je spullen houdt of verzamelt, dan kan je geen leider zijn. Heeft eigendom dus te maken met leiderschap? En met weggeven en delen? Of is delen juist het tegenovergestelde van eigendom?

Kortom, wat verstaan wij daaronder, eigendom?

Foto: Sokrates, gebeeldhouwd door W. V. Casey in 1950 en gefotografeerd door lentina_x, onder licentie CC BY-NC-SA 2.0