Weten

Wat is weten eigenlijk: het hebben van bepaalde kennis, het bewust zijn van het hebben van kennis, het herkennen en kunnen reproduceren van dergelijke kennis? Is het vooral feitelijke kennis of ook / juist het hebben ervaren van iets (bv. van een gevoel, zodat je kunt zeggen; ‘ik weet wat je doormaakt’)?

Is hetgeen je weet altijd ’talig’, dat je het met woorden kunt beschrijven, of is er ook ‘niet-talig’ weten? Je meent het te weten maar kunt het niet omschrijven.

En is ‘onwetendheid’ dan het niet bewust zijn van dat je iets weet, of weet je het dan echt niet? Wat is het verschil eigenlijk tussen echt niet weten of niet-bewust iets weten? Wanneer kan je dan zeggen dat je iets weet? De inmiddels gevleugelde uitspraak: “Daar heb ik geen actieve herinneringen aan”. Heeft dat met weten te maken of met willen? Of anders, je hoort iemand soms verzuchten: “ik wou dat ik het niet (meer) wist”.

“Kan iemand iets weten zonder te weten wat hij weet?” Die vraag stelt Sokrates aan het begin van zijn dialoog met Theaitetos en diens leraar Theodoros. Aan het eind van de dialoog zijn ze een beetje van deze vraag afgedwaald als ze concluderen dat iemand kan menen te weten wat hij niet weet. Maar dat is nog geen antwoord op de vraag.

Neem de wetgeving in Nederland. Iedere burger wordt geacht de wet te kennen, althans te weten wat in de wet staat. In de praktijk van het leven verdiept vrijwel niemand zich daarin. Dat doen alleen de professionals: rechters, advocaten en andere juristen. Toch geldt die regel dat ieder wordt geacht de wet te kennen. En dat blijkt nog te werken ook. Anders gezegd, we liggen er niet van wakker dat de wetgever in Nederland van ons verwacht dat we weten wat er in de wet staat. Zou je dan kunnen zeggen dat we weten wat er in de wet staat zonder te weten dat we het weten?

Wat is dat, weten?

Foto: Sokrates, gebeeldhouwd door W. V. Casey in 1950 en gefotografeerd door lentina_x, onder licentie CC BY-NC-SA 2.0