Waarheid

Waarheid is een ingewikkeld begrip. Wat bedoel je als je zegt dat iets waar is? Vind je dan dat het zo is of weet je zeker dat het zo is? Is iets méér waar als er meer mensen vinden dat iets waar is? De meerderheid of vooral diegenen die er verstand van hebben? Moet iets bewezen zijn/worden om waar te kunnen zijn? En door wie dan, het RIVM bijvoorbeeld?

Je leest dat het toneelstuk vrijdag om acht uur begint, is dat dan waar? Het staat gepland maar het is niet zeker. Sterker nog, de kans dat het precies om acht uur begint is nogal klein. Maar als je later hoort van een toeschouwer dat het inderdaad precies om acht uur begon is dat ‘waarschijnlijk’ waar. Is waarheid dan altijd gebaseerd op gebeurtenissen in het verleden? Echter, in de politiek sprak men over de (komende) ‘week van de waarheid’!

Is waarheid alleen zo indien het gebaseerd is op (controleerbare) feiten? Of zijn geloof en vertrouwen daarvoor belangrijker? Zijn feiten dan niet essentieel voor waarheid? Maar wat is dan het verschil tussen waarheid en overtuiging? Of is er geen verschil; dat waarheid alleen betekenis heeft voor wie vertrouwt op het woord van een ander, voor wie gelooft?

In religies wordt verhaald over De waarheid. Over kennis, inzichten en wijsheden die verre voorvaderen hebben vastgesteld, hebben verkondigd en opgeschreven. Heeft dat soms te maken met ons verlangen naar waarheid en ons geloof dat De waarheid echt bestaat? Is De waarheid dan iets dat (her-) ontdekt moet worden? Iets dat ooit aan sommigen bekend is geweest (profeten, aartsvaders) en dat sindsdien in nevelen gehuld is? Verwijzen symbolen naar De waarheid of mag je er zelf bij denken wat je wilt, jouw zgn eigen waarheid? Is het wel ‘De waarheid’ of beter ‘Een waarheid’?

In Johannes 14 lezen we dat Jezus zegt “Ik ben de weg, de waarheid en het leven”. Wat nemen we daarbij aan voor zinvol, wat volgen wij, wat is (slechts) symboliek en wat is waar? Ook staan in de bijbel veel verhalen die je symbolisch of deels voor waar kan houden. Hoe combineer ik dat met wat er allemaal in de loop van de geschiedenis is veranderd, bv door de wetenschap? Wat is dan nog waarheid, waar zoek ik naar?

Terug naar het nu: moet je zelf iets kunnen waarnemen om het waar (-heid) te laten zijn? En hoe zit het dan met de waarheid die een ander je vertelt? Als je de ander vertrouwt, kun je je die waarheid verbeelden. Dat die ander spreekt over de ‘waarneembare’ werkelijkheid. Oh, werkelijkheid of waarheid ……, wat staat waarvoor en wat is het verschil eigenlijk?

Wat is dat nou, waarheid? Wat verstaan we daaronder?

Foto: Sokrates, gebeeldhouwd door W. V. Casey in 1950 en gefotografeerd door lentina_x, onder licentie CC BY-NC-SA 2.0