Maat

In de dialoog Philebus zegt Sokrates: “In niets te veel is de goede maat.” In China, een paar eeuwen eerder, zegt de oude meester Lǎozǐ in zijn 9e gedicht: “Tijdig ophouden is beter dan volhouden tot er niets meer bij kan.” Nog eerder, in Mesopotamië, loopt het niet goed af met koning Gilgamesh als hij, samen met zijn maat Enkidu, alle bomen van het cederoerwoud kapt. Tot slot, iets dichter bij huis, adviseert de Noordse eenogige god Odin in het 13e-eeuwse gedicht Hávamál: “Je moet slechts een beetje wijs zijn, nooit te wijs.” De deugd maat (houden) speelt dus duidelijk op verschillende plaatsen en in verschillende tijden een belangrijke rol in het leven van mensen. Maar wat verstaan wij daar eigenlijk onder, maat?

Heeft maat altijd te maken met minderen, opgeven en loslaten? Of kan het ook te maken hebben met meerderen, doorzetten en vasthouden? Als bijvoorbeeld minder wijn drinken maat houden is, is meer water drinken dan ook maat houden? Als het loslaten van een oude gewoonte maat houden is, is het vasthouden aan een nieuwe gewoonte dan ook maat houden? In de Griekse mythologie kort de struikrover Procrustes namelijk niet alleen de te lange benen (te hoge idealen?) in, maar rekt hij ook de te korte benen (te gering over jezelf denken?) uit. Heeft maat houden dus simpelweg met verandering te maken? En is een matige beoordeling dan iets positiefs of iets negatiefs?

Een andere betekenis van maat (houden) komt uit de muziek. Als je bijvoorbeeld in de maat wilt spelen in een orkest, moet je goed luisteren naar wat de anderen doen. Maat houden heeft dus ook te maken met afstemmen op je omgeving. Moet je dus goed kunnen luisteren om maat te houden? Is de omgeving belangrijker dan het individu? Noemen wij het daarom ook maatschappij?

Of heeft dat laatste meer te maken met vriendinnen, vrienden, metgezellen en makkers? Kun je dus beter maat houden bij vrienden? Of juist bij vijanden? Want met maten drink je toch juist te veel en niet met mate? Wat is trouwens een goede maat? Kun je die meten? En hoe zit het met soberheid? Heeft dat te maken met iets helemaal niet doen? Of juist iets gematigd doen? Hoe kan het dat Sokrates, in de dialoog Symposion, erg veel drinkt maar toch sober blijft? Noemen wij het daarom een Sokratisch café?

Wat verstaan wij daaronder, maat?

Foto: Sokrates, gebeeldhouwd door W. V. Casey in 1950 en gefotografeerd door lentina_x, onder licentie CC BY-NC-SA 2.0