Empathie

In zijn boek ‘Een tijd voor empathie’ schrijft de Nederlandse bioloog Frans de Waal dat de mens heeft kunnen overleven dankzij empathie. Maar wat is dat eigenlijk, empathie?

Het woord empathie is afgeleid van het Griekse woord empátheia (ἐμπάθεια). Em betekent in, bij, met, en pátheia heeft te maken met het woord páthos dat lijden, pijn, wat iemand ondergaat betekent. Is empathie dus pijn voelen die iemand anders ondergaat? Is er dus leed nodig voor empathie? Of kun je ook empathisch zijn als er helemaal geen leed is, als je bijvoorbeeld vrolijkheid met iemand mee ondergaat? Is empathie hetzelfde als medelijden? Of is medeleven een beter woord, of inleven, of invoelen, of indenken? En hoe zit het met sympathie, compassie, altruïsme, en bezorgdheid?

Frans de Waal omschrijft empathie als het vermogen om emoties van anderen te kunnen meevoelen. Heb je dus je gevoel nodig voor empathie? Of juist je verstand? Is empathie een vaardigheid, iets wat je kunt leren? Of word je ermee geboren? En gaat het bij empathie om je gedrag? Of is het al genoeg om je verbeelding te gebruiken?

Empathie schijnt zich al rond de peuterleeftijd te ontwikkelen. Peuters kunnen bijvoorbeeld anderen troosten. Maar peuters kunnen ook al spelletjes spelen waarmee ze iemand anders kunnen foppen. Daar heb je empathie voor nodig. Leidt empathie dus ook tot manipulatie? Heb je kennis van de ander nodig voor empathie? Of juist zelfkennis?

Kun je empathie ook veinzen, doen alsof? Is empathie niet ontzettend partijdig, omdat je meer empathie ervaart met mensen die meer op jou lijken? Kan empathie je ook uitputten, al dat gemeevoel met het leed van anderen? Kun je daardoor anderen juist minder goed helpen? Kan empathie dus ook mislukken? Is enige distantie gewenst voor empathie?

Kortom, wat verstaan wij daar allemaal onder, empathie?

Foto: Sokrates, gebeeldhouwd door W. V. Casey in 1950 en gefotografeerd door lentina_x, onder licentie CC BY-NC-SA 2.0